Zgryz głęboki to coś, z czym wiele osób nieświadomie żyje, nie zdając sobie sprawy, jakie skutki może przynieść zaniedbanie tej wady. Czasem bolą nas stawy skroniowo-żuchwowe, męczymy się z codziennymi bólami głowy albo mamy problemy z przełykaniem, ale nie podejrzewamy, że powodem może być nieprawidłowe ustawienie zębów. Jeśli coś podobnego brzmi znajomo, to warto poświęcić chwilę, by dowiedzieć się, czym dokładnie jest zgryz głęboki, jakie są jego przyczyny i jak wygląda leczenie.
Zgryz głęboki – czym jest i jak go wyleczyć?
To wada, która polega na tym, że górne zęby nadmiernie nachodzą na dolne, w pionowej płaszczyźnie. W zdrowym zgryzie górne siekacze lekko zakrywają dolne, zaledwie na 2-3 mm. Ale kiedy mamy do czynienia ze zgryzem głębokim, ta różnica może wynosić nawet do 10 mm. Efekt? Górne zęby praktycznie zasłaniają dolne, ograniczając ruchy żuchwy, a to, co dla wielu osób wydaje się niewielką estetyczną niedoskonałością, tak naprawdę prowadzi do wielu problemów zdrowotnych.
Leczenie zależy od wieku pacjenta i stopnia zaawansowania wady. W przypadku dzieci stosuje się aparaty ruchome, na przykład płytki podniebienne, natomiast dorośli częściej korzystają z aparatów stałych. W zaawansowanych przypadkach konieczne bywa leczenie chirurgiczne. Prawidłowy zgryz ma duże znaczenie dla funkcjonowania stawów skroniowo-żuchwowych oraz całego układu pokarmowego, który rozpoczyna się od dokładnego rozdrabniania pokarmu.
Rodzaje zgryzu głębokiego
Możemy wyróżnić kilka rodzajów:
- Pierwszy z nich to zgryz głęboki częściowy, gdzie dochodzi do nadmiernego wydłużenia górnych siekaczy. Taki układ zębów zazwyczaj nie wpływa mocno na rysy twarzy, ale może prowadzić do problemów z uzębieniem.
- Drugi typ to zgryz głęboki całkowity, przy którym obserwuje się skrócenie szczęki i wywinięcie dolnej wargi. To prowadzi do pogłębienia bruzdy wargowo-bródkowej, nadając twarzy charakterystyczny, kwadratowy kształt.
- Zgryz głęboki rzekomy, nazywany także wtórnym, powstaje w wyniku starcia zębów lub ich utraty – na przykład przez bruksizm, czyli zgrzytanie zębami. Bruksizm wynika z przewlekłego stresu, który zwiększa napięcie mięśni twarzy, prowadząc do dalszego pogłębiania się problemów.
Warto dodać, że każdy rodzaj niesie ze sobą różne implikacje dla zdrowia jamy ustnej.
Przyczyny zgryzu głębokiego
Przyczyny bywają różne. Spory wpływ mają tutaj geny, co oznacza, że jeśli ktoś w rodzinie zmagał się z wadą zgryzu, to istnieje duże prawdopodobieństwo, że my również możemy jej doświadczyć. Do innych przyczyn zalicza się nawyki z dzieciństwa, takie jak długotrwałe ssanie kciuka, korzystanie ze smoczka czy oddychanie przez usta. Nie bez znaczenia jest też przedwczesna utrata zębów mlecznych, która zaburza prawidłowy wzrost szczęki i żuchwy.
Kolejnym czynnikiem jest dysproporcja wielkości szczęki i żuchwy, gdzie zbyt mała żuchwa sprzyja powstawaniu zgryzu głębokiego. Warto też wspomnieć o czynnikach zewnętrznych, które mogą wpłynąć na rozwój tej wady. Niewłaściwa dieta, uboga w składniki mineralne i witaminy, może osłabiać rozwój kości i zębów, co z kolei prowadzi do nieprawidłowego ustawienia zgryzu. Stres i napięcia emocjonalne, które prowadzą do zgrzytania zębami, również stanowią istotny czynnik ryzyka.
Jakie są skutki zgryzu głębokiego?
Nieleczony zgryz głęboki to źródło wielu dolegliwości. Pierwszym z nich jest przedwczesne ścieranie się zębów. Górne siekacze intensywnie ocierają się o dolne, co prowadzi do ich zużycia i większej podatności na uszkodzenia. Zgryz głęboki może powodować bóle stawów skroniowo-żuchwowych, co często objawia się trudnościami z otwieraniem ust. Problemy z żuciem i przełykaniem to kolejny problem – nieprawidłowy układ zębów utrudnia rozdrabnianie pokarmów. Nierzadko towarzyszą temu wady wymowy, takie jak seplenienie.
Nadmierne napięcie mięśni twarzy i szyi prowadzi do przewlekłych bólów głowy, a zła okluzja sprzyja stanom zapalnym dziąseł. W dodatku, nieprawidłowe rozłożenie sił żucia wpływa na zmniejszenie efektywności procesów trawiennych, co z kolei może przyczyniać się do problemów gastrycznych, takich jak zgaga czy uczucie ciężkości po posiłkach. Pogorszenie jakości snu to kolejny skutek tej wady, ponieważ napięcie mięśniowe i bóle wpływają na jakość odpoczynku nocnego.
Czy pacjenci ze zgryzem głębokim są bardziej narażeni na próchnicę?
Niestety, osoby ze zgryzem głębokim są bardziej narażone na próchnicę. Zębom trudniej jest się oczyszczać podczas codziennej higieny, co sprzyja gromadzeniu się płytki nazębnej. W efekcie powstają idealne warunki do rozwoju bakterii. Dodatkowo nadmierne obciążenie niektórych partii zębów prowadzi do uszkodzeń szkliwa, odsłaniając wrażliwą zębinę. Taki stan rzeczy może również powodować większą skłonność do kruszenia się zębów, co jeszcze bardziej komplikuje sytuację.
Prawidłowy zgryz, a zgryz głęboki – różnice
W zdrowym układzie górne siekacze nachodzą na dolne w niewielkim stopniu, co umożliwia płynne funkcjonowanie całego układu żucia. Łuki zębowe są symetryczne, a zęby stykają się w sposób, który pozwala na równomierne rozłożenie sił żucia. Dzięki temu, żucie pokarmów, mowa czy uśmiech są naturalne i bezproblemowe. W przypadku zgryzu głębokiego, górne siekacze zakrywają dolne w zbyt dużym stopniu, ograniczając ruchy żuchwy. Pojawia się także problem z rozłożeniem sił – zęby zaczynają ocierać się o siebie w nienaturalny sposób, co powoduje nadmierne ścieranie i inne komplikacje.
Różnice te mają także wpływ na estetykę – przy zgryzie głębokim dolna część twarzy może wyglądać na skróconą, a bruzda wargowo-bródkowa staje się bardziej wyraźna. Taka wada wpływa również na postawę ciała – pacjenci nieświadomie kompensują wady napięciem mięśni szyi, karku i barków, co prowadzi do bólu i problemów z kręgosłupem.
Jak wygląda leczenie zgryzu głębokiego?
Na samym początku lekarz przeprowadza dokładne badanie, aby ustalić stopień zaawansowania wady oraz jej przyczyny. U dzieci, gdy kości wciąż rosną, stosuje się najczęściej aparaty ruchome, które pomagają prawidłowo kształtować zgryz. W przypadku młodzieży i dorosłych często wykorzystywane są aparaty stałe, które pozwalają precyzyjnie przesuwać zęby, aby uzyskać prawidłowy układ. Więcej o tym opowiemy w dalszej części artykułu.
W niektórych przypadkach niezbędna bywa interwencja chirurgiczna, zwłaszcza gdy wada jest spowodowana problemem szkieletowym. Leczenie chirurgiczne obejmuje osteotomię szczęki lub żuchwy, co pomaga w korekcji ich położenia. Proces leczenia może obejmować również fizjoterapię, która ma na celu poprawę funkcjonowania mięśni twarzy i żuchwy, redukując nadmierne napięcie. Leczenie zachowawcze, takie jak nauka prawidłowych nawyków żucia i pozycjonowania żuchwy, też odgrywa sporą rolę w terapii, szczególnie u dzieci.
Aparat na zgryz głęboki
Aparaty można podzielić na ruchome i stałe. Ruchome stosowane są głównie u dzieci, ponieważ pomagają odpowiednio ukierunkować wzrost szczęk i zapobiec dalszemu pogłębianiu. Aparaty stałe, które stosuje się u młodzieży i dorosłych, pozwalają na precyzyjne przesunięcie zębów i uzyskanie prawidłowego ustawienia zgryzu. Czas leczenia zgryzu głębokiego za pomocą aparatu stałego trwa zwykle kilka lat, ale wszystko zależy od uwarunkowań pacjenta oraz stopnia zaawansowania wady. Aparaty mogą mieć też różne elementy dodatkowe, takie jak łuki podniebienne czy sprężyny, które wspomagają korygowanie. Ważnym aspektem leczenia jest również regularna kontrola u ortodonty, który na bieżąco dostosowuje plan terapii, wprowadzając odpowiednie modyfikacje.
Ile trwa leczenie zgryzu głębokiego?
Leczenie trwa zazwyczaj od roku do nawet trzech lat. Długość terapii zależy od wieku pacjenta, jego współpracy oraz stopnia skomplikowania. U dzieci i młodzieży, gdzie kości są bardziej plastyczne, proces ten zwykle przebiega szybciej. U dorosłych, ze względu na utrwalone zmiany w strukturze kości, terapia może potrwać dłużej, zwłaszcza gdy konieczna jest interwencja chirurgiczna. Warto pamiętać, że po zakończeniu aktywnej fazy leczenia ortodontycznego stosuje się aparaty retencyjne, które mają na celu utrwalenie efektów i zapobieganie nawrotom wady. Aparaty retencyjne są ważne, ponieważ zęby mają tendencję do powrotu do pierwotnej, wadliwej pozycji. Okres retencji trwa zazwyczaj kilka lat, a w niektórych przypadkach nawet do końca życia pacjenta.
Podsumowując, zgryz głęboki to coś więcej niż problem estetyczny. To wada, która wpływa na jakość życia i zdrowie jamy ustnej. Prowadzi do ścierania zębów, bólu stawów, problemów z żuciem, a także większej podatności na próchnicę. Dlatego tak ważne jest, by wcześnie podjąć kroki w kierunku leczenia. Warto skontaktować się z ortodontą i znaleźć odpowiednie rozwiązanie – czy to aparat ruchomy, stały, czy nawet leczenie chirurgiczne. Każda terapia wymaga czasu, ale finalne efekty – zdrowy, funkcjonalny uśmiech i brak dolegliwości bólowych – są tego warte. Nie czekaj, jeśli zauważasz u siebie lub u swojego dziecka nieprawidłowości w zgryzie. Działaj, aby uniknąć przyszłych problemów i cieszyć się zdrowym uśmiechem na długie lata.
