Ubytki niepróchnicowe stanowią powszechnie występującą dolegliwość w populacji ogólnej. Szacuje się, iż uszkodzenia o podłożu mechanicznym, chemicznym i fizycznym występują równie często, jak te wynikający z rozwoju próchnicy. Do wspomnianych uszkodzeń dochodzi najczęściej wskutek rozmaitych procesów zachodzących każdego dnia w jamie ustnej. W dzisiejszym artykule wyjaśnimy, czym są najczęściej występujące niepróchnicowe ubytki tkanek twardych zęba, takie jak abrazja, atrycja, erozja, abfrakcja.
Czym są niepróchnicowe ubytki zębów?
Niepróchnicowe ubytki tkanek powstają wskutek czynników mechaniczno-chemicznych. Bardzo często wczesna diagnostyka jest utrudniona ze względu na niewielki i powierzchniowy charakter zmian. Zaczynają być widoczne dopiero w bardziej zaawansowanych stadiach rozwoju. Do uszkodzeń mechanicznych zaliczamy głównie atrycję, abfrakcję i abrazję. Erozja natomiast powstaje w wyniku procesów demineralizacyjnych szkliwa, czyli cienkiej, gładkiej i błyszczącej warstwy pokrywającej zębinę. Dokładną diagnostykę chorób i wdrożenie skutecznej profilaktyki utrudnia dodatkowo możliwość nakładania się na siebie różnych przyczyn.
Ubytki mogą wynikać bowiem z nieprawidłowej diety oraz sposób przestrzegania higieny jamy ustnej, np. niewłaściwy sposób szczotkowania zębów. Szczególnie groźne dla zdrowia może być nadmierne spożywanie kwaśnych produktów spożywczych. Wśród innych czynników prowadzących do ubytków niepróchnicowych, możemy wymienić także występowania innych chorób ustrojowych, np. cukrzycy. Brak wdrożenia skutecznego leczenia zachowawczego może prowadzić do poważnych powikłań zdrowotnych. Początkowo stanowi przyczynę nadwrażliwości zębowej, z czasem może powodować nawet zapalenie miazgi.
Abrazja – co to takiego?
Abrazja jest ubytkiem, który powstaje w wyniku stopniowego ścierania się tkanek twardych zęba w wyniku zewnętrznych czynników mechanicznych. Najczęściej pojawiają się wskutek nieprawidłowego szczotkowania zębów przy pomocy zbyt twardego włosia lub przy użyciu pasty o zbyt wysokich parametrach ścieralności. Może powstawać również w związku z nieprawidłową techniką, tzw. poziomego szorowania. Wyróżnia się przy tym dodatkowo abrazję zawodową, która dotyczy osób narażonych na działanie pyłów ściernych. Co więcej, może występować u innych grup zawodowych, np. u muzyków grających na instrumentach dętych oraz krawcowych regularnie przygryzających nitki zębami.
W zaawansowanej formie abrazja ma postać ubytków klinowych, powstających blisko linii dziąseł. Uszkodzenie szkliwa może prowadzić także do obniżenia linii dziąseł, a tym samym do odsłonięcia szyjek zębowych oraz korzenia.
Jak rozpoznać i wyleczyć abrazję?
Doświadczony specjalista najczęściej rozpoznaje abrazje na początkowych etapach, dzięki charakterystycznym uszkodzeniom szkliwa związanym z nieprawidłowym czyszczeniem. Najczęściej mają one postać recesji w obrębie kłów i przedtrzonowców. Miejsce występowania ubytków ma jednocześnie związek z tym, która z naszych rąk jest dominująca. U osób praworęcznych większe zmiany będą bowiem widoczne z lewej stronie, w tym kwadracie, który czyszczony jest jako pierwszy. Informacje dotyczące sposobu mycia zębów mają tym samym kluczowe znacznie dla lekarza dentysty.
W takiej sytuacji najważniejszym działaniem profilaktycznym pozostaje instruktaż higieny jamy ustnej przeprowadzony przez lekarza stomatologa lub higienistkę, mający na celu wypracowanie prawidłowego sposobu mycia zębów. Warto jednak zaznaczyć, iż niekiedy abrazja występuje razem z erozją, co może utrudnić postawienie prawidłowej diagnozy.
Czym jest atrycja?
Kolejnym rodzajem niepróchnicowych ubytków jest atrycja, powstająca w wyniku stopniowego ścierania się zębów wskutek żucia i rozcierania pokarmów. Ma związek z bezpośrednim stykaniem się i pocieraniem zębów przez inne zęby oraz wypełnienia w jamie ustnej. Podczas diagnostyki lekarze biorą pod uwagę wygląd przeciwstawnych zębów. Najczęściej widoczne są na nich bowiem analogiczne ubytki.
Nie do końca rozpoznana jest przy tym etiologia dolegliwości. Najczęściej przyjmuje się, że atrycja powstaje wskutek przeciążeń okluzyjnych oraz nieprawidłowej techniki mycia zębów. Jak wspomniano powyżej, ma charakter fizjologiczny i zachodzi przez okres całego życia, nasilając się w podeszłym wieku. Wśród ważnych czynników sprzyjających nadmiernemu ścieraniu się zębów należy wspomnieć także nieprawidłowości w budowie narządu życia, np. w związku z występowaniem wad zgryzu lub bruksizmem.
Leczenie atrycji
Sposób leczenia powinien być dopasowany do przyczyny występowania atrycji. W przypadku wad zgryzy konieczne może okazać się założenie aparatu ortodontycznego. Pacjenci cierpiący na bruksizm, czyli nieświadome zaciskanie i zgrzytanie zębami, mogą zdecydować się natomiast na noszenie szyn relaksujących na noc. Nieleczona atrycja może prowadzić nie tylko do pogorszenia estetyki zębów, ale także do zapalenia oraz martwicy miazgi. Wśród skutków wymienia się dodatkowo nadwrażliwość szyjek zębowych, często opisywany jako ból i dyskomfort nasilający się podczas spożywania ciepłych i zimnych pokarmów.
Jak powstaje erozja zębów?
Erozja zębów jest ubytkiem niepróchnicowym o podłożu chemicznym. Przyczyny występowania choroby możemy podzielić na zewnętrzne oraz wewnętrzne. Pierwsze z nich mają związek z warunkami pracy oraz dietą. Wśród pokarmów sprzyjających powstawaniu erozji możemy wymienić niektóre leki, soki owocowe oraz cytrusy. Wewnętrzne przyczyny natomiast związane są z występowaniem innych chorób, takich jak refluks żołądkowo-przełykowy oraz bulimia. Za erozję może być bowiem odpowiedzialne działanie kwasów żołądkowych. Powstawanie ubytków chemicznych często związane jest również z nieprawidłowym pH śliny. W wyniku erozji mogą pojawiać się żółtawe przebarwienia oraz pęknięcia zębów.
Jak wygląda diagnostyka i leczenie erozji?
Zmiany odznaczają się charakterystycznym wyglądem. Ubytki są bowiem gładkie i płaskie, pozostając otoczone szkliwem. Warto przy tym zauważyć, iż zawsze zlokalizowane są nad dziąsłem, od którego oddzielone są wyraźnie widocznym rąbkiem. Rodzaj zmian będzie zależeć także od etiologii. W przypadku nadmiernego spożywania kwaśnych owoców będą znajdować się głównie z przodu. Soki natomiast spowodują erozję w obrębie zębów trzonowych i przedtrzonowych.
Głównym sposobem leczenia jest zapobieganie pojawianiu się erozji. W tym celu konieczne jest zmodyfikowanie nawyków żywieniowych, zakładające ograniczenie spożywania napojów owocowych. Ponadto należy zadbać o odpowiednie pH i ilość śliny. Brak podejmowania odpowiednich czynności profilaktycznych powoduje powstanie nieestetycznych zmian szkliwa. W przypadku zaawansowanej erozji zęby stają się cieńsze i mniej odporne na działanie próchnicy.
Abfrakcja – przyczyny, objawy i leczenie
Abfrakcja jest rodzajem ubytku poddziąsłowego, który powstaje najczęściej u pacjentów z wadami zgryzu. Ma bowiem związek z długotrwałym odginaniem się korony zębowej związane z nadmiernym obciążaniem. Stan ten może prowadzić do powstawania mikrourazów oraz ubytków niepróchnicowych. Zmiany najczęściej występują w obszarach przyszyjkowych zębów trzonowych. Mogą jednak pojawiać się na każdym zębie. Ubytki mają postać ostro zakończonych, gładkich i błyszczących powierzchni. Lekarze wśród innych czynników sprzyjających rozwijaniu się abfrakcji wymieniają nieuzupełnione protetycznie braki w uzębieniu.
Jakie są skutki nieleczenia abfrakcji?
Nieleczona abfrakcja może prowadzić do znacznego pogorszenia się estetyki uzębienia. Dodatkowo sprzyja rozwijaniu się nadwrażliwości przyszyjkowej, zmian chorobowych w miazdze oraz predestynuje do złamań korony zęba. Terapia najczęściej polega na zahamowaniu dalszego rozwoju ubytków. Podejmowanie odpowiednich działań profilaktycznych oraz leczenia przyczyn ograniczy pojawianiu się kolejnych pęknięć.
W przypadku występowania nadwrażliwości przydatne mogą okazać się pasty oraz inne preparaty, zmniejszające dolegliwości bólowe. Jednocześnie możliwe jest wypełnienie większych ubytków w gabinecie stomatologa. Rodzaj leczenia powinien zostać dopasowany do etiologii abfrakcji. Kompleksowa terapia pozwoli na znaczną poprawę ogólnego stanu zdrowia jamy ustnej.
Metody leczenia niepróchnicowych ubytków zębowych
Leczenie niepróchnicowych ubytków zębowych zależeć będzie przede wszystkim od rodzaju zmian oraz ich etiologii. W przypadku mechanicznych uszkodzeń tkanek twardych konieczne może okazać się przeprowadzenie kompleksowego leczenia ortodontycznego. Oferta naszej przychodni Dental Fraternity obejmuje całościową terapię wad zgryzu. Podczas konsultacji specjalistycznej wybierzesz przy tym optymalną metodę leczenia dla siebie oraz najmłodszych członków rodziny. W zależności od rodzaju wady zgryzu możliwe jest bowiem zastosowanie aparatów stałych, ruchomych oraz nakładek.
Innego rodzaju leczenia będą wymagać pacjenci z brakami w uzębieniu. W ich przypadku najczęściej stosuje się leczenie protetyczne, które zapobiega licznym powikłaniom natury zdrowotnej, wpływając pozytywnie na odzyskanie pełni funkcjonalności jamy ustnej. W przypadku nadmiernego zaciskania zębów przydatne okazują się szyny relaksacyjne, które znacznie ograniczają ryzyko ścierania. Podczas leczenia bruksizmu na tle nerwowym ważne są także konsultacje psychologiczne. Niekiedy należy zmienić również nawyki żywieniowe oraz sposób szczotkowania zębów. Rodzaj podejmowanych działań zależeć będzie jednak od rodzaju ubytków tkanek twardych.
Każde niepróchnicowe uszkodzenie szkliwa może prowadzić do szeregu powikłań zdrowotnych i estetycznych. W przypadku większych zmian konieczne może okazać się zastosowanie wypełnienia kompozytowego. Regularne wizyty w gabinecie stomatologa pozwolą na szybką diagnostykę pojawiających się uszkodzeń, co pozwoli na natychmiastowe wdrożenie niezbędnej profilaktyki. Już dziś zapraszamy do kontaktu ze specjalistami z naszej kliniki Dental Fraternity, którzy świadczą usługi w zakresie stomatologii zachowawczej, estetycznej, chirurgii, endodoncji, profilaktyki oraz ortodoncji.
