Niewielkie ilości grzybów z rodzaju Candida nieustannie obecne są w naszym organizmie, pozostając z nim w stosunku symbiozy. Najczęściej znajdziemy je na skórze, w układzie pokarmowym, moczowo-płciowym oraz w jamie ustnej. W przypadku zaburzenia równowagi mikroflory grzyb Candida albicans może stać się patogenem, prowadzącym do wystąpienia objawów choroby. W dzisiejszym artykule dowiesz się, czym jest kandydoza i jak ją leczyć.
Jakie są główne przyczyny kandydozy?
Kandydoza, czyli grzybicze zakażenie gatunkiem Candida albicans, należy do najczęściej diagnozowanych chorób jamy ustnej. Mimo iż grzyby stanowią naturalny składnik fizjologiczny mikroflory, w określonych warunkach mogą powodować zagrażające zdrowiu inwazje, stając się patogenem chorobotwórczym. Dochodzi do tego najczęściej wskutek zaburzeń homeostazy organizmu. Występują przeważnie u osób z osłabionym układem immunologicznym. Wśród czynników ryzyka możemy wymienić ponadto: długotrwałe przyjmowanie antybiotyków, inwazyjne procedury medyczne, cukrzycę, zaburzenia hormonalne oraz zażywanie leków steroidowych i inhalatorów wziewnych. Na zakażenie jednym z gatunków Candida narażeni pozostają także palacze, małe dzieci korzystające ze smoczków, osoby z niedoborami żelaza i kwasu foliowego oraz pacjenci zakażeni wirusem HIV.
Do rozwinięcia choroby grzybiczej dochodzi w przypadku osłabienia naturalnych systemów obronnych w jamie ustnej. Występowaniu kandydozy mogą sprzyjać tym samym zaburzenia wydzielania śliny, próchnica, występowanie zmian patologicznych na błonie śluzowej oraz stosowanie aparatów ortodontycznych i ruchomych uzupełnień protetycznych. Grzybica może występować również w przypadku nieprzestrzegania zasad higieny jamy ustnej. Najczęściej występuje u osób starszych, wskutek obniżenia odporności.
Jak przebiega kandydoza jamy ustnej?
Kandydoza najczęściej wywoływana jest aktywnością gatunku Candida albicans. Warto pamiętać jednak o tym, że infekcje mogą powodować także inne gatunki grzybów z rodzaju Candida, w tym m.in. C. glabrata, C. tropicalis oraz C. parapsilosis. W codziennej praktyce stomatologicznej wyróżnianych jest kilka postaci choroby, w tym zakażenia o charakterze ostrym i przewlekłym, które często rozwijają pod protezą stomatologiczną. W wielu przypadkach ciężko jest jednoznacznie wyznaczyć moment, w którym kończy się symbiotyczne bytowanie drożdżaków i zaczyna infekcja.
Za pierwszy etap choroby uważa się najczęściej pokonanie przez grzyby naturalnych barier ochronnych, co pozwala na kolonizację powierzchniową. Z czasem dochodzi do rozwoju infekcji wskutek penetracji tkankowej przez grzyby. Najczęściej mówimy o kandydozie pierwotnej, która ma charakter miejscowy. Warto pamiętać jednak o tym, że w najostrzejszych przypadkach może dojść do przedostania się grzybów do krwi i zakażenia całego organizmu. Objawy kandydozy wtórnej występują wtedy nie tylko w jamie ustnej, ale także na skórze oraz innych błonach śluzowych.
W przypadku kandydozy ostrej wyróżniamy trzy najważniejsze formy: pleśniawki, kandydozę rzekomobłoniastą ostrą oraz kandydozę ostrą zanikową. Pierwsza z nich występuje najczęściej u niemowląt i ma postać białych wykwitów widocznych w jamie ustnej. Podobne objawy daje kandydoza rzekomobłoniasta. W przypadku zakażenia ostrego zanikowego mówimy o występowaniu żywoczerwonego zabarwienia błon śluzowych oraz wysuszania i pękania tkanek. Pacjenci cierpią ponadto na zmiany zanikowe brodawek języka.
Jakie są objawy kandydozy?
Objawy infekcji grzybiczej będą zależeć od charakteru i przebiegu choroby. Najczęściej występującą postacią infekcji pozostaje kandydoza ostra rzekomobłoniasta, która charakteryzuje się występowaniem białego nalotu, przypominającego zsiadłe mleko. Wykwity łatwo można usunąć z powierzchni tkanek, które pozostają zaczerwienione. Po starciu nalotu mogą występować dodatkowe krwawiące punkciki. Wśród dodatkowych symptomów możemy wymienić także uczucie suchości w jamie ustnej oraz pieczenie. Nie występują przy tym dolegliwości bólowe. Z czasem choroba może przekształcić się w infekcję przewlekłą, dając podobne objawy.
Kandydoza rumieniowa, zwana atroficzną, ma postać żywoczerwonej zmiany, powodującej zanik brodawek na powierzchni języka. Przeważnie występuje jako powikłanie po antybiotykoterapii. Najczęściej powoduje dodatkowo występowanie dolegliwości bólowych, zaburzeń smaku oraz uczucia suchości jamy ustnej. Zanik nabłonka prowadzi ponadto do pęknięć i nadżerek.
Przewlekła kandydoza przerostowa (hiperplastyczna) wyróżnia się białymi zmianami na powierzchni języka. Grudkowaty nalot nie daje się jednak zetrzeć z powierzchni śluzówki, jak ma to miejsce w postaci ostrej rzekomobłoniastej. U palaczy objawy widoczne są także w kącikach ust oraz w trójkątach zatrzonowcowych. Zmiany grzybicze wywołane drożdżakami z rodzaju Candida mogą towarzyszyć ponadto innym chorobom jamy ustnej, do których należy: zapalenie kącików ust, protetyczne zapalenie ust oraz romboidalne zapalenie języka.
Kandydoza – badania, interpretacja wyników
Diagnostyka będzie zależeć od rodzaju występujących objawów oraz postaci dolegliwości. Rozpoznanie infekcji opiera się najczęściej na badaniach podmiotowych i przedmiotowych, które można uzupełnić diagnostyką różnicową oraz laboratoryjną. Wykorzystanie zróżnicowanych metod umożliwia dokładne rozpoznanie choroby oraz wdrożenie skutecznego leczenia. W pierwszej kolejności lekarz przeprowadza wywiad z pacjentem, który pozwala na poznanie symptomów. Podczas rozmowy stomatolog z naszej kliniki zapyta dodatkowo o czynniki ryzyka oraz nawyki dotyczące higieny, diety oraz stylu życia, które mogą sprzyjać występowaniu dolegliwości.
Następnie dentysta może przejść do badania przedmiotowego, które polega na dokładnym obejrzeniu zmian i wykwitów. W tym celu wykorzystuje się standardowe narzędzia stomatologiczne oraz łopatkę laryngologiczną. Lekarz dokładnie obejrzy błony śluzowe, język, gardło, usta oraz skórę twarzy. Przed badaniem konieczne będzie wyciągnięcie ruchomych protez. W przypadku występowania białego nalotu należy sprawdzić, czy daje się on usunąć z powierzchni tkanek.
W razie konieczności przeprowadzane są mikrobiologiczne badania mykologiczne. W tym celu konieczne jest pobranie materiału z tylnej ścianki gardła. Próbka analizowana jest następnie pod mikroskopem oraz poddawana jest testom biochemicznym, które umożliwiają dopasowanie najlepszej metody terapii. Niekiedy jednak wyniki badania dostępne są dopiero po kilku tygodniach, co spowodowane jest wolnym wzrostem grzybów w warunkach laboratoryjnych. Sam wyniki składa się z dwóch elementów. Pierwszy z nich służy do rozpoznania choroby, drugi natomiast, antymykogram, ma na celu rozpoznanie lekooporności szczepu. Lekarze mają do dyspozycji także inne sposoby diagnostyki, w tym badania molekularne oraz szybki testy z wodorotlenkiem potasu.
Kandydoza – metody leczenia
Kandydoza wymaga najczęściej wdrożenia leczenia farmakologicznego. Przed przepisaniem leków należy jednak wyeliminować potencjalne czynniki ryzyka, które mogą stanowić bezpośredni powód występowania objawów chorobowych. Pacjent powinien zadbać o higienę jamy ustnej, zmienić nawyki żywieniowe oraz zrezygnować z palenia papierosów i noszenia źle dobranej protezy. Następnie, jeśli symptomy nie ustąpią, konieczne może okazać się stosowanie leków o działaniu miejscowym. Obejmują one tabletki do ssania, maści oraz żele. Preparaty należy stosować kilka razy dziennie, po posiłku przez 3-4 tygodnie.
Niekiedy stosowane są również leki ogólnoustrojowe. O konieczności ich zażywania może zdecydować jedynie lekarz, który ustali przy tym dawkowanie oraz czas trwania terapii. Zauważyłeś u siebie niepokojące objawy kandydozy? Już dziś zapraszamy do kontaktu ze specjalistami z naszej kliniki Dental Fraternity, która świadczy kompleksowe usługi w zakresie stomatologii zachowawczej, estetycznej oraz chirurgii.
Kandydoza – jaka dieta?
Pacjenci powinni zdecydować się jednocześnie na wdrożenie diety przeciwgrzybiczej, która pomaga zwalczyć objawy infekcji oraz zapobiega nawrotom choroby. Jej głównym celem jest odbudowa prawidłowej mikroflory oraz stworzenie środowiska wrogiego grzybom. W pierwszej kolejności należy znacznie ograniczyć produkty bogate w cukry, w tym słodycze, miody, dżemy oraz słodzone napoje. Lepiej unikać również owoców, zwierających dużą ilość cukrów, w tym bananów oraz gruszek. Warto zmniejszyć podaż węglowodanów, zwłaszcza produktów zawierających białą mąkę.
Na pierwszym etapie diety należy wykluczyć także laktozę oraz żywność wysoko przetworzoną z dodatkiem drożdży. Jadłospis powinien opierać się wtedy na pieczywie żytnim, brązowym ryżu oraz kaszy jęczmiennej i gryczanej. Sięgaj jednocześnie po warzywa, chude mięso, jajka oraz owoce morze. Istotną rolę pełni przy tym nawadnianie organizmu. Możesz sięgać po napary owocowe oraz zioła, które pomogą w oczyszczaniu ciała. Na drugim etapie diety warto włączyć produkty probiotyczne, które pomogą w odbudowę mikroflory oraz wzmocnią naturalny układ odpornościowy.
